Mamoqrafiya ilə bağlı ən çox verilən suallar bu səhifədə sadə və aydın şəkildə cavablandırılır. Qadınlarda süd vəzi xəstəliklərinin diaqnozunda əhəmiyyətli rol oynayan bu üsul haqqında “BIRADS nədir?”, “Mamografi nəticələri necə şərh olunur?” və “Tomosintez və kontrastlı texnologiyalar nə zaman seçilir?” kimi sualların cavablarını tapa bilərsiniz.

Mündəricat:

1. Mamoqrafiya kimlərə tətbiq olunur və nə sıxlıqla aparılmalıdır?
2. Mamoqrafiya zərərlidirmi və ya ağrılıdırmı?
3. BIRADS nədir? Mamoqrafiya nəticəsində bu necə izah olunur?
4. Mamoqrafiya, tomosintez və kontrastlı mamoqrafiya – fərqləri nədir?
5. Mamoqrafiya nəticəsində görülən digər ifadələr nə deməkdir?

1. Mamoqrafiya kimlərə tətbiq olunur və nə sıxlıqla aparılmalıdır?

Mamoqrafiya əslində istədiyiniz yaşda çəkilə bilər, amma yaşa bağlı olaraq süd vəzi toxumasında yumşalma və elastikliyini itirmə baş verdikcə daha aydın nəticələr verir.

Mən heç bir problemi olmayan sağlam qadınlarda adətən 35–40 yaş aralığında ilkin nümunə olaraq mamoqrafiya çəkilməsini məsləhət görürəm. Bu, sonrakı illər üçün bir baza olur. Daha sonra isə 40 yaşdan etibarən hər il nəzarət mamoqrafiyası vacib sayılır.

Əgər həkim müayinəsində və ya ultrasəsdə xərçəng riski görünürsə, istənilən yaşda mamoqrafiya çəkilə bilər. Məqsəd, maksimum məlumat toplamaq və düzgün istiqamətləndirmə aparmaqdır.

2. Mamoqrafiya zərərlidirmi və ya ağrılıdırmı?

Köhnə cihazlarla aparılan mamoqrafiyalarda, süd vəzi toxumasının sıxılması lazım idi və bu, narahatlıq yarada bilərdi. Lakin indi rəqəmsal mamoqrafiya və tomosintez istifadə edildiyindən bu ehtiyac demək olar ki, aradan qalxıb.

Yaxşı cihazlarda və təcrübəli texnik tərəfindən çəkilən mamoqrafiya pasiyentə heç bir narahatlıq yaratmır. Bu gün rəqəmsal texnologiya sayəsində mamoqrafiya həm təhlükəsiz, həm də rahat bir tədqiqat üsuludur.

3. BIRADS nədir? Mamoqrafiya nəticəsində bu necə izah olunur?

BIRADS (Breast Imaging Reporting and Data System) — mamoqrafiya nəticələrinin 0-dan 6-ya qədər standart formada sinifləndirilməsidir. Bu sistem, həkimə növbəti addımın nə olmalı olduğunu dəqiq göstərmək üçündür:

• BIRADS 0: Əlavə müayinəyə ehtiyac var. Nəticə qeyri-müəyyəndir.
• BIRADS 1: Tam normaldır. Heç bir problem yoxdur.
• BIRADS 2: Yaxşı xassəli tapıntılar (kist, lipom və s.).
• BIRADS 3: Böyük ehtimalla xoşxassəlidir (təxminən 98%). 3–6 ay sonra yenidən yoxlanılmalıdır.
• BIRADS 4: Xərçəng riski var. Biopsiya məsləhətdir.
• BIRADS 5: Yüksək xərçəng ehtimalı (95%+). Təcili biopsiya və planlama lazımdır.
• BIRADS 6: Artıq biopsiya ilə xərçəng təsdiqlənib. Müalicə izlənilir.

4. Mamoqrafiya, tomosintez və kontrastlı mamoqrafiya – fərqləri nədir?

Bu üç texnika eyni məqsədlə istifadə olunur, amma detalları görmə gücü fərqlidir:

• Mamoqrafiya (2D): Ən çox istifadə edilən, klassik müayinə üsuludur.
• Tomosintez (3D): Süd vəzisi nazik qatlarla çəkilir, daha dəqiq görüntü təmin edir. Biz İstanbula gələn pasiyentlərdə ilkin olaraq tomosintezdən istifadə edirik. Bu texnika süd vəzisini KT (kompüter tomoqrafiyası) kimi incələyir. Nəticələr süni intellekt (AI) tərəfindən də yoxlanılır. Bu sistemin düzgün diaqnoz ehtimalı 90%-dən çoxdur.
• Kontrastlı mamoqrafiya: Kontrast maddə ilə aparılır, MRT-yə bərabərdir, amma daha ucuz və asan tətbiq olunan üsuldur. Radioloqumuz ehtiyac görərsə, bu texnikanı da tətbiq edirik.

5. Mamoqrafiya nəticəsində görülən digər ifadələr nə deməkdir?

• Kalsifikasiyalar: Süd vəzisindəki “duzlaşmalar”. Çox hallarda xoşxassəlidirlər.
• Asimetriya: İki süd vəzi arasında fərqli görüntü. Hər zaman ciddi deyil, amma izlənilməlidir.
• Kütlə (kitle): Hiss edilən və ya yalnız görüntü ilə görünən toxuma yığıntısıdır. Biopsiya tələb oluna bilər.
• Dens süd vəzi toxuması: Süd vəzisi daxilində toxumanın sıx olmasıdır. Mamoqrafiya görüntüsünü çətinləşdirə bilər.
• Struktural distorsiya: Süd vəzi daxilində toxumaların “dartılması” və ya deformasiyası. Travma, əməliyyat və ya xəstəlik nəticəsində baş verə bilər.